Na przykładzie różnych metryk wsi Tłusteńkie, parafia Sidorów, możemy poznać jak wiele różnic kryje się w księgach metrykalnych oryginalnych i ich kopiach sporządzonych w celach archiwizacji kościelnej i kościelnych spisach do nich. Oczywiście przeglądając omawiane księgi korzystamy z mikrofilmów lub cyfrowych scanów.
Przykładem niech będzie rok 1894.
Do porównania mamy oryginalną księgę z Tłusteńkiego (A) z obejmującą lata 1857-1944 oraz zrobiony na jej podstawie spis osób urodzonych w tej wsi (B) oraz
księgę metrykalną całej parafii Sidorów z 1894 (C) zawierającą również narodziny z Tłusteńkiego CDIAL parafia Sidorów 1894.
Księga A i spis B
Księga obejmuje narodzenia, śluby i zgony, a spis dotyczy tylko osób narodzonych i zrobiony jest na jej podstawie przez księdza w roku 1940 (ostatnie urodzenie w spisie w spisie to luty 1940). Oryginał tej księgi z znajduje się w obecnie w Krakowie. Są to dawne zbiory Archiwum Baziaka. Mikrofilm z niej dostępny jest na FS, ale tylko w Cetnarach Rodziny.
Księga to część II i III ksiąg z Tłusteńkie od 1857 do 1944. Do niej dołączony spis urodzonych 1857-1940. [ Księga do 1857 znajduje się w AGAD w Warszawie i scany są powszechnie dostępne on line, ale nie ma do niej oryginalnego spisu ani na ta chwilę nie ma indeksacji].
Oryginalne wpisy w tej księdze bardzo często pisane były atramentem zalewającym tekst, przez co znacznie utrudnia odczytanie zapisów. Zwłaszcza, że atrament zwykle przebija na drugą stronę. Okresowo wpisy są dość gęsto pisane, małymi literkami.
zdj. metryka oryginalna
Natomiast spis narodzonych sporządzony do tych metryk jest wykonany bardzo starannie, przejrzyście, dokładnie i pięknym, czytelnym pismem.
zdj. spisu, wymazano urodzenia od których nie minęło 100 lat, wg. przepisów polskich
Księga C
Niedawno CDIAL (Centralne Archiwum we Lwowie) udostępniło metrykę całej parafii Sidorów z 1894 roku. Pismo jest wyraźne, bez zalewania pióra, łatwe do odczytania. Zawiera narodziny, śluby i zgony całej parafii. CDIAL parafia Sidorów 1894
zdj. metryki całej parafii Sidorów z1894
Różnica we wpisach
Spis (B) zawiera wpisy narodzin 28 dzieci w Tłusteńkie w roku 1894. Natomiast gdy przejrzymy księgi i ilość wpisów zobaczymy, że kopia parafii (C) zawiera 22 wpisy bez numeracji, a oryginalna księga (A) 22 ponumerowane wpisy i jedną dodatkową adnotację.
Skąd różnica w ilości narodzonych?
W obu przypadkach w księgach są wpisy dotyczące 2 par bliźniąt. Bliźnięta prawie zawsze w księgach były w jednym wpisie. Podawano dwa imiona z zaznaczeniem, że to bliźnięta, był jeden wpis dotyczący rodziców i ewentualnie wpisywano podwójnych chrzestnych jeśli byli.
W sumie księga z całej parafii Sidorów (C) oraz oryginalna księga tylko z Tłusteńkiego (A) zawierają zapisy narodzin i chrztów 24 tych samych dzieci. Czyli się zgadza.
Różnica jest więc w spisie który zawiera więcej osób.
Gdy porównamy spis (B) z metrykami parafii, widać, że w roku 1894 brakuje w księgach 4 wpisów. Osoba opracowująca spis, prawdopodobnie ksiądz) robiła go bardzo dokładnie. Widać że opracowała go na podstawie metryk pisanych dla samego Tłusteńkiego, oryginalnej księgi (A) znajdującej się w parafii (do czasu ataku UPA w 1944). Prawdopodobnie to ta osoba (lub jej pomocnicy) ponumerowała ilość wpisów i te oznaczenia umieściła w spisie. Dzięki temu bardzo łatwo i szybko można odnaleźć oryginał zapisu osoby ze spisu w księdze.
Zapewne w trakcie robienia wpisu pojawiły się w oryginalnej księdze (A) liczne dopiski, których nie ma w kopii metryk całej parafii (C) robionych stosunkowo szybko skończeniu danego roku, a spis jest z 1940 roku.
Księga oryginalna (A) zawiera więcej wpisów niż kopia z 1894 (C).
Spis (B) uwzględnia wszystkie urodzenia z 1894 roku, niezależnie od tego kiedy wpis miał miejsce w księdze.
W 1895 roku wpisano do księgi (A) 5 następujących po sobie zapisów z poprzednich lat w tym 2 z 1894, a tylko jeden był w adnotacjach z 1894 (że jest dodatkowy wpis na innej stronie).
Wpis z adnotacji pokazuje że dziecko urodziło się w listopadzie 1894 i zmarło w lutym 1895. Cechą charakterystyczną jest to że wszystkie dzieci, które zostały dopisane w 1895 zostały ochrzczone przez księdza unickiego - i najwidoczniej nie zostały te dane przekazane do księdza katolickiego. Kolejny wpis dotyczący 1894 w ogóle nie zawiera danych chrzestnych. Dziecko zapewne zmarło zaraz po urodzeniu bo chrzest przez parocha unickiego był ex aqua.
Warto wiedzieć, że choć w 1894 był mały kościołek katolicki w Tłusteńkiem, to ksiądz nie przebywał tam cały czas, a parafia unicka była na miejscu.
Brakuje więc jeszcze 2 wpisów. Sprawdzając spis znajdziemy datę i miejsce w księdze z Tłusteńkiego w której znajdują się zapisy.
Jan Kiernicki jest wpisany do księgi tylko ogólnie w roku 1911 przy masowym przejściu z obrządku greckiego na katolicki. Podano tylko jego imię, nazwisko i rok urodzenia.
zdj. wpisu w metryce Jan Kiernicki
Antoni Romaniuk również zmienił obrządek i wpis dotyczący roku 1894 roku znajduje się w roku 1916.
zdj. wpisu w metryce Antoni Romaniuk