Cyrkuł tarnopolski w książce E. Kuropatnickiego z 1786 r.

Ciekawe informcje o okolicach Tarnopola możemy znaleźć w książeczce E. Kuropatnickiego "Geografia albo dokładne opisanie królestw Galicyi i Lodomeryi", Przemyśl, 1786. Dostępny jest reprint z wydania z 1858 r.  Książka zawiera opis miejscowości w cyrkułach pomiędzy Myślenicami a Zaleszczykami. Autor opisuje niektóre miejscowości z podaniem zabytków, wymienia właścicieli. Brak skorowidza wymienionych nazwisk czy miejsc utrudnia szybkie wyszukanie interesujących nas informacji. Język jest archaiczny, ale do przyjęcia.
 

 

Na początku autor wymienia, które z województw I Rzeczpospolitej weszły w 1782 r. w skład zaboru austryjackiego tworząc tzw. Królestwo Galicji. Były to województwa:

- ruskie,

- bełskie,

- część sandomierskiego,

- większkość krakowskiego,

- część podolskiego,

- księtwo zatorskie,

- księstwo oświęcimskie.

 

Galicję podzielono na 18 cyrkułów:

1. myślenicki,

2. bocheński,

3. sądecki,

4. tarnowski,

5. dukielski,

6. przemyski,

7. rzeszowski,

8. zamojski,

9. żółkiewski,

10. liski,

11. samborski,

12. stryjski,

13. lwowski,

14. brodzki,

15. tarnopolski,

16. brzeżański,

17. stanisławowski,

18. zaleszczykowski.

Omówię niektóre cyrkuły wchodzące w skład późniejszego woj. tarnopolskiego (okres międzywojenny) tj: cyrkuł tarnopolski, brzeżański, zaleszczykowski. Podaję tylko te miejscowości, które mają opis interesujący pod względem genealogicznym.
 

Stan posiadania na rok 1786

Cyrkuł tarnopolski

Tarnopol - miasto dziedziczne Potockich; Stanisław Potocki, kasztelan krakowski, hetman wielki Koronny, ufundował kościół i klasztor dominikański;

Borki - należą do Zaleskiego, kawalera orderu św. Stanisława;

Baworów - wieś z murowanym domem, siedziba hrabiów Baworowskich;

Mikulice - miasto, kiedyś należało do Koniecpolskich domu książąt Lubomirskich, od nich kupiła je Ludwika z hrabiów Mniszków Potocka, kasztelanowa krakowska, hetmanowa wielka Koronna, "opiekunka kościołów, duchownych, ubogich, wdów, sierot" wybudowała w mieście kościół i dom z fundacją dla Wincentynów, którzy " straż parochii mieli"; nad miastem wybudowała wspaniały pałac dla swojego bratanka hrabiego Mniszka, grandmetrowi Galicji (darowane mu jako dobra dziedziczne);

Kopyczyńce - "wieś rozciągła, domu Morysonów";

Bohatkowce - wieś, kiedyś należała do Potępskich (podkomorzy halicki);

Denysów - wieś; kiedyń należała do Gidzińskich; teraz Poniatowskich

Trembowla (wg oryg. Trebowla) - miasto niegdyś powiatowe, grodowe; ozdobą miasta kościół i klasztor Karmelitów, "w malowania, zwierciadła, boazerye kościół ozdobiony" dzięki J.W. z Bekierskich baronowej Dulskiej, której syn był Karmelitą;

Łoszniów - wieś dziedziczna baronów Dulskich, z pięknym domem i dużym stawem;

Strusów - miasto w którym znajduje się znana fabryka cybuchów zwanych cybuchami strusowskimi;

c.d.n.

 

Olendry = Holendry

Nazwa, osad zakładanych przeważnie w nizinach nadrzecznych, obfitujących w łąki i pastwiska, sprzyjające hodowli i produkcji nabiału.

Nazwę tę otrzymały pierwotnie od wychodźców z Fryzji (Holandii), którzy w XVI w chroniąc się przed prześladowaniem religijnym (jako menoici) osiadali w Polsce. Osadnictwo holenderskie poczatkowo miało miejsce na Żuławach, gdzie oddawano im ziemię w zamian za czynsz. Później zwano Olendrami/Holendrami wszelkie osady, zakładane także przez Polaków, na podobnych warunkach.

Najwięcej miejscowości, o tej nazwie Olendry = Holendry, zakładano nad Wartą i nizinach nadwiślańskich.

O Olendrach w pow. trembowelskim brak jest informacji w "Słowniku geograficznym..." oraz w "Ludobójstwo...".

 

 

Chmielówka = Wieniawka

Chmielówka - wieś nazywała się dawniej Wieniawka. W tej miejscowości 21 lipca 1809 r. korpus austryjaków pod komendą generała Pikinga, poddał się wojsku polskiemu, dowodzonemu przez podpułkownika Strzyżowskiego. Aby poszło to w niepamięć rząd austryjacki w r. 1815 zmienił nazwę wsi Wieniawka na Chmielówkę.

 

źródło: "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich"

 

UWAGA:

Na przedwojennych mapach powiatu Trembowla występują obie miejscowości Chmielówka - koło Brykuli Starej i Wieniawka koło Łaskowców. Należało by ustalić czy ta przedwojenna Wieniawka to w/w miejscowość czy zupełnie inna.

więcej o tej wsi pod hasłem Chmielówka

Potok Ryczka

Potok ma swoje źródła w stepach strusowskich, na gruntach należących do gmin: Brykula Stara i Chmielówka.  przepływa przez Romanówkę i Mogilnicę, dalej płynie granicą lasów mogielnickich i budzanowskich i pod przysiółkiem Zniesienie wpada do Seretu.

źródło: "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich"

Potok Boryczówka

 ma swój początek w błotach leżących między Trembowlą, Iwanówką, Hleszczawą, i Boryczówką (wsią), wpada do rzeczki Gniezny.

 

Błota te zwano "Stawki", z powodu poprzedzielania ich groblami, które wstrzymywały wody tego potoczku i tworzyły cały szereg małych stawków, należących do radców trembowelskich .

 

Groble usypano na mocy przywilu nadanego przez Stefana Batorego w Toruniu 30 lipca 1576 r.: "Dozwalamy radcom na gruncie miejskim stawków tyle, ile być może na rzece Boryczówce, usypać, zrobić i używać".

 

źródło: "Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich"